ΝΕΑ ΕΥΡΗΜΑΤΑ ΑΠΟΚΑΛΥΠΤΕΙ Η ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ ΣΤΟ ΙΕΡΟ ΤΟΥ ΕΛΙΚΩΝΙΟΥ ΠΟΣΕΙΔΩΝΑ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΕΛΙΚΗ ΣΗΜΕΡΙΝΑ ΝΙΚΟΛΑΙΙΚΑ ΑΙΓΙΑΛΕΙΑΣ ΑΧΑΙΑΣ

Τι βρέθηκε στο Ιερό του Ελικωνίου Ποσειδώνος του 8ου αιώνα π.Χ. στα Νικολέικα Αιγιάλειας Αχαΐας (link)

ΘΑ ΚΑΝΟΥΜΕ ΜΙΑ ΑΝΑΔΡΟΜΗ ΣΤΑ ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΚΑΙ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΠΟΥ ΔΕΙΧΝΟΥΝ ΟΤΙ ΟΙ ΑΧΑΙΟΙ ΤΗΣ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΥ ΣΥΝΔΕΟΝΤΑΙ ΑΜΕΣΑ ΜΕ ΤΟΥΣ ΙΩΝΕΣ ΤΗΣ ΜΙΚΡΑΣ ΑΣΙΑΣ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΑ ΑΡΘΡΑ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΟΥ Ντόρα Κατσωνοπούλου*

Φαίνεται πως ειδικά οι Ελικείς Ίωνες αποίκισαν την Πριήνη, αφού ανάμεσα στους πληθυσμούς των ιωνικών πόλεων, οι Πριηνείς ισχυρίζονταν ότι κατάγονταν απευθείας από την Ελίκη, όπως μας πληροφορεί ο γεωγράφος Στράβων: «και αυτοί οι Πριηνείς εξ Ελίκης είναι λέγονται». Μάλιστα, στην χώρα της Πριήνης εξακολουθούσαν οι Ίωνες μέχρι την ύστερη αρχαιότητα να εορτάζουν τα Πανιώνια προς τιμήν του Ελικωνίου Ποσειδώνος, προσφέροντας θυσίες ταύρου, όπως γινόταν και στο πατρογονικό ιερό του θεού στην Ελίκη.

Όταν κατά τον 4ο αιώνα π.Χ. η πόλη ανακαινίστηκε με την κατασκευή νέων μνημειωδών κτιρίων, η Πριήνη έκοψε νομίσματα στα οποία απεικονίζονται σύμβολα που παραπέμπουν στην καταγωγή των Ιώνων κατοίκων της από την Αθήνα και την Ελίκη, όπως τρίαινα (σύμβολο του Ποσειδώνα, πολιούχου θεού της Ελίκης, εικόνα 1) και γλαύκα (σύμβολο της Αθηνάς, πολιούχου της Αθήνας). Στις νέες σειρές, περιλαμβάνεται και εξαιρετικού ενδιαφέροντος κοπή που εμφανίζει στον οπισθότυπο την επιγραφή ΠΡΙΗ/ΕΛΙΚ, δηλαδή Πριηνέων/Ελικέων. Το νόμισμα αυτής της κοπής αποτελεί σημαντικό τεκμήριο σύνδεσης της καταγωγής των Πριηνέων με την πανάρχαια πρωτεύουσα των Ιώνων στην Β. Πελοπόννησο, την ιωνική Ελίκη.

Στο πλαίσιο του αποικισμού των Ιώνων στην Μ. Ασία, κεντρική θέση κατέχει η μεταφορά της λατρείας του Ελικωνίου Ποσειδώνος από τους Ίωνες της Ελίκης στην νέα γη της Ιωνίας. Γύρω από αυτή την λατρεία συσπειρώθηκαν οι ιωνικές πόλεις, με έδρα το ιερό του Ποσειδώνα στην περιοχή της Μυκάλης, το Πανιώνιον. Πρόσφατες ανασκαφές στην Μυκάλη έφεραν στο φως σημαντικά ευρήματα για την ταύτιση της θέσης του αρχαϊκού Πανιωνίου (7ος/6ος αι. π.Χ., εικόνα 2 κεντρική) καθώς και του χώρου επανίδρυσης της λατρείας του Ελικωνίου Ποσειδώνος σε μεταγενέστερη περίοδο και συγκεκριμένα στο β’ μισό του 4ου αιώνα π.Χ. Τα νέα αρχαιολογικά δεδομένα από την Ιωνία φαίνεται να επιβεβαιώνουν την μαρτυρούμενη από τις ιστορικές πηγές αποστολή Ιώνων πρεσβευτών στην Ελίκη τον 4ο αιώνα π.Χ. που πρέπει πλέον να προσδιοριστεί χρονολογικά στις τελευταίες δεκαετίες του αιώνα, δηλαδή μετά το σεισμικό φαινόμενο του 373 π.Χ. και όχι νωρίτερα, όπως πιστευόταν παλαιότερα.

Το σπουδαιότερο ιερό για την φυλή των Ιώνων ήταν αυτό του Ελικωνίου Ποσειδώνος που βρισκόταν στην Ελίκη, όπως σημειώνει ο περιηγητής Παυσανίας (7.24.5). Αυτό το ιερό γνωρίζει ως το σημαντικότερο για τους Έλληνες και ο Όμηρος που αναφέρει στην Ιλιάδα ότι για να τιμήσουν τον Ελικώνιο Ποσειδώνα «στην Ελίκη και στις Αιγές οι Δαναοί (Έλληνες) αφιέρωναν δώρα πολλά και όμορφα» (8.203-204).

Στο ιερό του Ποσειδώνα στην Ελίκη βρίσκονταν οι αρχαίοι και προγονικοί βωμοί της φυλής των Ιώνων, όπως διηγείται ο ιστορικός Διόδωρος (15.49.1). Και ο γεωγράφος Στράβων (8.7.2) μας πληροφορεί πως επί των ημερών του, οι Ίωνες στην Πριήνη της Μ. Ασίας εξακολουθούσαν να τιμούν τον Ελικώνιο Ποσειδώνα με τις θυσίες ταύρου κατά την εορτή των Πανιωνίων, όπως και στην προγονική Ελίκη από την οποία κατάγονταν οι Πριηνείς, και από την οποία η λατρεία του εθνικού τους θεού, του Ποσειδώνα, είχε μεταφερθεί στην Ιωνία της Μ. Ασίας. Ότι η Ελίκη εθεωρείτο ο προγονικός τόπος της εθνικής λατρείας των Ιώνων, καταδεικνύεται και από το ιστορικό επεισόδιο της αποστολής των Ιώνων πρέσβεων από την Μ. Ασία στην Ελίκη τον 4ο αιώνα π.Χ. για να προσφέρουν θυσία στο ιερό του θεού και να μεταφέρουν στον νέο τόπο λατρείας του Ελικωνίου Ποσειδώνος στην Μ. Ασία τα ιερά λείψανα αυτής της θυσίας (ΔΕΙΤΕ ΕΔΩ).

Εικόνα 1

Στον εμπροσθότυπο των χάλκινων νομισμάτων της Ελίκης και ενός ασημένιου που είναι γνωστά, απεικονίζεται θαυμάσια κεφαλή του θεού Ποσειδώνα προς τα δεξιά, με διάδημα, που περικλείεται μέσα σε ένα κυκλικό πλαίσιο από κύματα (εικόνα 1). Απέναντι από το πρόσωπο του θεού, επιγραφή ΕΛΙΚ. Στον οπισθότυπο των ίδιων νομισμάτων, εικονίζονται τα κύρια σύμβολα του Ποσειδώνα ως θεού της θάλασσας και των σεισμών, η τρίαινα και το δελφίνι.

Εικόνα 2

Την τρίαινα στο κέντρο της παράστασης πλαισιώνουν δύο δελφίνια που κολυμπούν προς τα πάνω, ενώ την όλη παράσταση περιβάλλει στεφάνι δάφνης που δένει στο κάτω μέρος της εικόνας (εικόνα 2). Η απεικόνιση του Ποσειδώνα σε αυτά τα νομίσματα ανήκει στις πλέον ειρηνικές και γαλήνιες παραστάσεις του θεού και μπορεί να συγκριθεί με την θαυμάσια απεικόνισή του στην ανατολική ζωφόρο του Παρθενώνα, όπως πρώτος επεσήμανε στο παρελθόν ο Σπύρος Μαρινάτος. Εδώ, ο Ποσειδών εικονίζεται καθιστός προς τα δεξιά να συνομιλεί με τον θεό Απόλλωνα που κάθεται στα δεξιά του, με επόμενη την αδελφή του θεά Άρτεμη που συμπληρώνει την θεϊκή τριάδα σε αυτή την πλευρά της ζωφόρου (εικόνα 3 κεντρική φωτό). Η τεχνική αναπαράσταση της ζωφόρου αποκάλυψε τα σύμβολα που κρατούν οι θεοί στην συγκεκριμένη απεικόνιση: ο Ποσειδών με το δεξί χέρι προς τα κάτω κρατάει δελφίνι και με το αριστερό υψωμένο, την τρίαινα, τα σύμβολα δηλαδή που κοσμούν και τα νομίσματα του θεού στην Ελίκη.

Εικόνα 4

Η σύγκριση ανάμεσα στα νομίσματα της Ελίκης και την ζωφόρο του Παρθενώνα αποκαλύπτει την εντυπωσιακή ομοιότητα στην απόδοση της κεφαλής του Ποσειδώνα στα νομίσματα της πόλης. Για τον λόγο αυτό, σωστά εκφράσθηκε στο παρελθόν από τον Μαρινάτο η μεγάλη πιθανότητα να είναι το λατρευτικό άγαλμα του Ποσειδώνα στην Ελίκη, έργο του μεγάλου γλύπτη Φειδία. Ενισχυτικό στοιχείο αυτής της άποψης είναι και η αναφορά από τον Παυσανία ότι το χρυσελεφάντινο άγαλμα της θεάς Αθηνάς για τον ναό της στην αχαϊκή πόλη της Πελλήνης (σημ. Πελλήνη [πρώην Ζούγρα] μεταξύ Ξυλοκάστρου και Τρικάλων Κορινθίας) ήταν έργο του Φειδία. Σε ρωμαϊκά νομίσματα της Πελλήνης, της εποχής των Σεβήρων (2ος/3ος αι. μ.Χ.), απεικονίζεται η θεά Αθηνά ιστάμενη προς τα δεξιά, φορώντας μακρύ χιτώνα, με ασπίδα στο αριστερό χέρι και ρίχνοντας το δόρυ με το δεξί, ίσως το φειδιακό άγαλμα της θεάς για την πόλη. Εάν οι Πελληνείς προσκάλεσαν τον μεγάλο αθηναίο γλύπτη να κατασκευάσει το χρυσελεφάντινο λατρευτικό άγαλμα της Αθηνάς για την πόλη τους, θα ήταν απολύτως φυσικό ο ίδιος δημιουργός να είχε προσκληθεί από την πρωτεύουσα πόλη της Αχαϊκής Δωδεκάπολης, την Ελίκη, για να κατασκευάσει το λατρευτικό άγαλμα του Ποσειδώνα για το ιερό του στην Ελίκη.

Εικόνα 5

Ο Φειδίας ήταν ο σπουδαιότερος γλύπτης της κλασικής τέχνης στην Ελλάδα και είχε την διεύθυνση και εποπτεία όλου του Περίκλειου προγράμματος για την Αθήνα και την Αττική – του άλλως γνωστού ως χρυσού αιώνα. Σχεδίασε την γλυπτική σύνθεση του Παρθενώνα και άλλων ναών. Ήταν ο δημιουργός του λατρευτικού χρυσελεφάντινου αγάλματος της Αθηνάς Παρθένου για τον Παρθενώνα και του επίσης χρυσελεφάντινου αγάλματος του Δία για τον ναό του στην Ολυμπία, του πιο αξιοσέβαστου ίσως αγάλματος στον αρχαίο κόσμο. Για την Ακρόπολη των Αθηνών, δημιούργησε τα αγάλματα της Αθηνάς Προμάχου και της Αθηνάς Λημνίας, αφιέρωμα των Λημνίων. Η Αθηνά για την Πελλήνη της Αχαΐας, ήταν ένα από τα έργα του μεγάλου Φειδία πριν από τα έργα του στην Ακρόπολη.

Εικόνα 6

Σχετικά με το πιθανό άγαλμα του Ποσειδώνα από τον Φειδία για την Ελίκη, εξετάζοντας τον τύπο λατρευτικών αγαλμάτων του θεού σε νομίσματα ενός σημαντικού αριθμού πόλεων, στις οποίες λατρευόταν, ανάμεσά τους για παράδειγμα στην Θήβα (εικόνα 4), την Κόρινθο (εικόνα 5) ή την Τήνο (εικόνα 6), και λαμβάνοντας υπόψη την εντυπωσιακή ομοιότητα της απεικόνισής του στα νομίσματα της Ελίκης με εκείνη της ζωφόρου του Παρθενώνα, θεωρώ πολύ πιθανό ότι το λατρευτικό άγαλμα του θεού στην Ελίκη, η κεφαλή του οποίου αναπαράγεται στα νομίσματα της πόλης, ανήκει στον τύπο του καθήμενου Ποσειδώνα, με τρίαινα στο ένα χέρι και δελφίνι στο άλλο.

Εικόνα 7

Ανάμεσα στις πόλεις που λάτρευαν τον Ποσειδώνα, έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον ότι στην Σινώπη στην Μαύρη Θάλασσα, όπου ο θεός λατρευόταν ως Ελικώνιος με βάση επιγραφική μαρτυρία του 4ου αιώνα π.Χ., το λατρευτικό του άγαλμα σε νομίσματα της Σινώπης του πρώιμου 3ου αιώνα π.Χ., εικονίζει τον Ποσειδώνα Ελικώνιο καθιστό σε θρόνο προς τα αριστερά, με δελφίνι στο δεξί χέρι και τρίαινα στο υψωμένο αριστερό (εικόνα 7).

Εικόνα 8

Το λατρευτικό άγαλμα του Ποσειδώνα στο ιερό του στην Ελίκη, δεν θα πρέπει να συγχέεται με το χάλκινο άγαλμα ιστάμενου Ποσειδώνα που κρατούσε ιππόκαμπο στο ένα χέρι και βρισκόταν θαμμένο στον πόρο της Ελίκης (λίμνη/λιμνοθάλασσα, όπως έχω εξηγήσει σε σχετικές δημοσιεύσεις μου), σύμφωνα με όσα περιέγραψαν οι πορθμείς στον φιλόσοφο και μαθηματικό Ερατοσθένη που επισκέφθηκε την Ελίκη τον 3ο αιώνα π.Χ. Ο τύπος του ιστάμενου Ποσειδώνα, μας είναι γνωστός από πολλές απεικονίσεις του θεού σε νομίσματα πόλεων ή από αγάλματα των ελληνιστικών και ρωμαϊκών χρόνων που αντιγράφουν παλαιότερα αγάλματα κυρίως του 4ου αιώνα π.Χ. Είναι χαρακτηριστικό ότι σε όλες αυτές τις παραστάσεις, τα σύμβολα του θεού είναι πάντοτε η τρίαινα και το δελφίνι. Σε ένα από τα διασημότερα αγάλματα του Ποσειδώνα, το χάλκινο άγαλμα που ο φημισμένος γλύπτης Λύσιππος δημιούργησε για το λιμάνι της Κορίνθου, αντίγραφο του οποίου θεωρείται το άγαλμα του Βατικανού στην Ρώμη (εικόνα 8), η τρίαινα και το δελφίνι είναι παρόντα σύμβολα. Το ίδιο και στον δεύτερο ιστάμενο τύπο, του συνήθως γυμνού Ποσειδώνα που κρατάει δελφίνι με το ένα χέρι και την τρίαινα με το άλλο, όπως στο χάλκινο άγαλμα του 2ου αιώνα π.Χ. στο Μόναχο (εικόνα 9).

Εικόνα 9

Εικόνα 10

Σε αυτόν τον τύπο του ιστάμενου Ποσειδώνα ανήκε το λίθινο άγαλμα του θεού για τον ναό του κοντά στο λιμάνι της Πάτρας, όπως μας πληροφορεί ο Παυσανίας (7.21.7) και όπως μαρτυρούν οι αναπαραστάσεις του σε νομίσματα της ρωμαϊκής Πάτρας. Ακόμη πιο ενδιαφέρον είναι ότι ο ιστάμενος τύπος του θεού, με τρίαινα και δελφίνι, απεικονίζεται σε νομίσματα του ρωμαϊκού Αιγίου (εικόνα 10), και πιθανόν αναπαριστά το άγαλμα του Ποσειδώνα για τον ναό του στην παραλία του Αιγίου (ΔΕΙΤΕ ΕΔΩ).

Το αναφερόμενο, επομένως, από τον Ερατοσθένη χάλκινο άγαλμα του ιστάμενου Ποσειδώνα στον πόρο της Ελίκης, με ιππόκαμπο στο ένα χέρι (αντί για δελφίνι), το άλλο θα κρατούσε την τρίαινα, θα μπορούσε να αφορά σε ένα δεύτερο άγαλμα του θεού που είχε στηθεί κοντά στο λιμάνι της πόλης.

* Η Ντόρα Κατσωνοπούλου είναι Καθηγήτρια Αρχαιολογίας Δρ του Πανεπιστημίου Cornell των ΗΠΑ, Πρόεδρος της ΕΦΑΕΛ, Διευθύντρια του Ερευνητικού Προγράμματος Αρχαίας Ελίκης και Πρόεδρος του Ινστιτούτου Αρχαιολογίας Πάρου & Κυκλάδων

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΜΑ:

ΠΗΓΗ https://protionline.gr/

Ο ΠΛΑΝΗΤΗΣ ΕΙΝΑΙ ΕΛΛΑΣ ΚΑΙ ΟΙ ΑΝΘΡΩΠΟΙ ΕΛΛΗΝ.

ΤΑ ΣΗΜΕΡΙΝΑ ΚΡΑΤΗ ΕΤΑΙΡΙΕΣ ΕΙΝΑΙ ΚΑΤΑΣΚΕΥΑΣΜΑΤΑ ΤΩΝ ΑΠΟΣΤΑΤΩΝ!

ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΕΙ ΤΟΥΡΚΙΑ ΠΑΡΑ ΜΟΝΟ ΓΗ ΤΗΣ ΙΩΝΙΑΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝ ΙΩΝΩΝ ΑΧΑΙΩΝ!

ΑΝΑΓΓΕΛΙΑ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΩΝ ΣΥΝΕΛΕΥΣΙΣ ΠΡΟΣ ΟΛΟΥΣ ΤΟΥΣ ΕΛΛΗΝΕΣ ΠΟΛΙΤΕΣ

ΚΑΛΟΥΜΕ ΟΛΟΥΣ ΤΟΥΣ ΕΛΛΗΝΕΣ ΝΑ ΕΝΕΡΓΟΠΟΙΗΘΟΥΝ ΚΑΙ ΝΑ ΕΝΩΘΟΎΝ ΤΩΡΑ ΜΕ ΤΟΝ ΔΙΚΟ ΤΟΥΣ ΦΟΡΕΑ ΤΟΥ ΕΘΝΟΥΣ ΣΤΟΥΣ ΔΙΚΟΥΣ ΤΟΥΣ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΥΣ ΕΛΛΗΝΩΝ ΣΥΝΕΛΕΥΣΙΣ ΓΙΑ ΝΑ ΑΝΑΛΑΒΟΥΜΕ ΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΤΗΝ ΔΙΑΚΥΒΕΡΝΗΣΗ ΤΗΣ ΧΩΡΑΣ ΜΑΣ ΩΣ ΙΔΙΟΚΤΗΤΕΣ!

ΟΛΑ ΕΙΝΑΙ ΕΤΟΙΜΑ, Ο ΠΛΟΥΤΟΣ ΕΞΑΣΦΑΛΙΣΜΕΝΟΣ, Η ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΗ ΠΛΑΤΦΟΡΜΑ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ, ΤΟ ΑΞΙΑΚΟ ΜΕ ΤΟ ΟΠΟΙΟ ΘΑ ΒΓΑΙΝΟΥΝ ΟΙ ΝΟΜΟΙ, ΤΑ ΠΑΝΤΑ!

ΕΛΑΤΕ ΝΑ ΠΑΡΟΥΜΕ ΤΗΝ ΠΟΛΙΤΕΙΑ ΜΑΣ ΚΑΙ ΟΛΑ ΤΑ ΔΙΚΑΙΑ ΚΑΙ ΔΙΚΑ ΜΑΣ!

ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΗΣΤΕ ΤΩΡΑ ΜΕ ΕΝΑΝ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟ ΕΛΛΗΝΩΝ ΣΥΝΕΛΕΥΣΙΣ!

ΓΕΩΡΓΙΑ ΒΑΓΕΝΑ ΥΠΟΨΗΦΙΑ ΒΟΥΛΕΥΤΗΣ ΑΧΑΙΑΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΩΝ ΣΥΝΕΛΕΥΣΙΣ
ΤΗΛ. 6993013015

https://www.facebook.com/georgiavayena/

https://www.instagram.com/georgiavayena/

https://twitter.com/georgiavayena